Thierry Baudet fantaseert er stevig op los

Historicus, journalist en schrijver Thierry Baudet schrijft dezer dagen onder meer een column in de NRC - en ongetwijfeld nog op een boel andere plaatsen. Eerder beweerde hij al (NRC 23 juni) dat vooral de Europese eenwording tot oorlog zou leiden. Was het niet Goebbels die voor het begin van de laatste oorlog een verenigd Europa schetste? Baudet vertelt er niet bij dat het de nazi's helemaal niet ging om een mooi vergezicht van een verenigd Europa. Zij waren van meet af aan bezig met Lebensraum voor het Herrenvolk. Baudet maakt zich schuldig aan grote-stappen-snel-thuis-geleuter.

In de NRC van 29 juni verklaart hij doodleuk dat de crisis geen gevolg is van een onvoorziene weeffout maar dat de technocraten die de muntunie stichtten wisten dat een politieke unie op dat moment niet haalbaar was maar dat die er vanzelf zou komen op het moment dat er een diepe crisis zou ontstaan. Uit angst voor nog slechtere tijden zou het volk wel akkoord gaan met overhevelen van bevoegdheden aan Brussel.
Baudet betreurt het einde van de natiestaat maar geeft niet aan waarom die natiestaat een zegen voor de mensheid zou zijn. En over de vaderlandse politiek fantaseert hij verder: PVV en SP vertegenwoordigen in de rechter- en de linkerflank in het Nederlandse politieke landschap maar ofschoon beide niet veel met Europa op hebben, wil in ieder geval de SP niet met de PVV samenwerken. "De aanval op de natiestaat leidt zodoende tot een ontwrichting van de politiek en een uitholling van de parlementaire democratie", aldus Baudet.

Zo zout heb ik het toch nog niet vaak gevreten. Ik zal zijn zopas verschenen boek De aanval op de natiestaat maar eens gaan lezen. Misschien dat ik het dan beter begrijp. Wat ik vooralsnog niet gewaar word uit de fantasieën van Baudet is hoe hij een terugkeer naar de natiestaten voor zich ziet. Hoe ontmantelen we de Euro zonder dat we er allemaal straat- en straatarm van worden? En gemakshalve gaat hij er ook maar even aan voorbij dat Griekse douanebeambten inmiddels het MK-teken van voertuigen uit Macedonië afstickeren omdat ze dat zien als een provocatie; die Macedoniërs zijn heimelijk uit op het inlijven van de gelijknamige Griekse provincie. En wat te denken van de Serviërs? Zonder Europa en zonder hun eigen wens om tot de EU toe te treden, zouden de schermutselingen met buurstaten daar niet van de lucht zijn geweest. Ik durf te beweren dat zonder Europa er talloze regionale conflicten zouden zijn uitgebarsten. Er zijn altijd meer dan genoeg onverantwoordelijke politici te vinden geweest die het volk weten op te zwepen naar wapengekletter. Nee, het beeld van Baudet wil mij vooralsnog niet overtuigen.

Veel interessanter is het Zwitsers recept van Paul Donovan, econoom van de UBS bank in Zwitserland. In de NRC van 28 juni stelt hij voor dat alle EU-landen de eerste tien procentpunten van hun BTW aan een centrale Europese autoriteit afstaan zodat in de hele EU-zone met die gelden een deel van de werkloosheidsuitkeringen kan worden gefinancierd. Hij ziet twee voordelen: de Europese burger betaalt liever een percentage van de betaalde BTW dan een percentage van zijn netto inkomen aan Europa. En daarnaast is het een zichtbaar en eenvoudig te begrijpen signaal van solidariteit. Ik vind dat een heel interessant idee. Of het haalbaar is en werkt, ik weet het niet maar het is de moeite waard zo'n idee verder uit te werken.

Roemer versus Rutte

Rutte roept nu dat hij héél hard heeft moeten onderhandelen en dat er nu toch maar mooi een goed resultaat ligt: de aanzet tot een bankenunie waar hij van meet af aan tegen was. Samen met Jan Kees de Jager riep hij nu al weken dat de Nederlandse belastingbetaler niet mag opdraaien voor het wangedrag van buitenlandse banken. Ik zou zeggen, denk nog even terug aan de DSB. Maar Rutte heeft het tij niet kunnen keren en is onder Europese druk gezwicht. Wilders spreekt hardop van Spaanse en Italiaanse maffia en daarmee toont hij maar weer eens aan dat hij absoluut niet premier-waardig is. Moge God verhoeden dat zijn politieke clubje de meeste stemmen haalt.

In de NRC van 28 juni antwoordt Roemer Samsom die de SP ervan beschuldigde met haar anti-Europa sentiment onze pensioenen in gevaar te brengen. Roemer legt de nadruk op het stimuleren van de economie, eerder dan rigoureus bezuinigen. Een depositogarantiestelsel zolang we niet weten hoe de banken er écht voor staan gaat hem te ver. Hij heeft een punt en de Spaanse banken stellen hem wel in het gelijk. Ook wil Roemer het zakelijke deel - zeg maar de gokkast - van banken scheiden van de nutsfunctie. Daar vindt hij mij aan zijn zijde, zoals ik ook van mening ben dat bonussen voor bankemployé's onaanvaardbaar zijn, onder álle omstandigheden.
Roemer pleit voor een ruimere rol voor de ECB, die kan dan eindeloos staatsobligaties opkopen. Gecombineerd met flitsbelasting (transactiebelasting op flitskapitaal dat in duizelingwekkende snelheden over de aardbol vliegt) zou aldus de macht van beleggers ingedamd kunnen worden.

Roemer wil een referendum opdat de Europese burgers zich over Europa uit kunnen spreken. Die burger is mondig en kundig genoeg, aldus Roemer. Maar hij weet dat dat niet waar is en bovendien: de essentie van de getrapte representerende democratie zoals wij die kennen, is nu juist dat onze politieke leiders heldere standpunten innemen zodat de kiezer weet hij voor of tegen stemt. Dan is een referendum helemaal niet nodig. Nu weten politici die een referendum nastreven dat het thema Europa zal sneuvelen, en kunnen zij altijd beweren dat ze niets anders doen dan wat de kiezer van hen verlangde.

Anders dan Wilders, vind ik Roemer wél premierwaardig en hij maakt nog een goede kans ook. Men zegt dat Rutte nog steeds gemakkelijk de premierbonus kan innen maar dat valt nog te bezien. Buma ging er vandaag weer stevig tegenaan, ofschoon hem dat voorlopig geen stemmen oplevert. Maar schadelijk is het wel voor Rutte, ook al blijven hij en de arrogante Stef Blok dat afdoen als verkiezingsretoriek. De VVD leutert er maar op los.

Besnijdenis is kindermishandeling

Een rechtbank in Keulen heeft bepaald dat besnijdenis van minderjarige jongens uit religieuze overwegingen strafbaar is. Een onontkoombaar en volkomen juist besluit. In de Algemene Verklaring van de Rechten van de Mens is onder meer de lichamelijke integriteit van het menselijk individu beschermd. Geen enkel ander recht mag die lichamelijke integriteit schenden. Dus ook de vrijheid van godsdienst niet. Die vrijheid van godsdienst moet wat mij betreft ondergeschikt worden gemaakt aan andere grondrechten, met name het discriminatieverbod. Iemand mag niet worden gediscrimineerd op grond van sekse, geaardheid of geloof maar een gelovige vindt dat hij zelf wél mag discrimineren op grond van sekse en geaardheid, en zelfs op grond van religie. Hoe bizar wil je het hebben?
Een belangrijke overweging van de Duitse rechter is dat besnijdenis an sich niet verboden wordt. Als iemand op 18-jarige leeftijd besluit zich te willen laten besnijden, dan kan dat. De vrijheid van godsdienst is hier dus niet in het geding. Van gelovigen wordt nu - volkomen terecht - geeist dat ze hun kinderen niet lichamelijk verminken.
Het is te hopen dat het Constitutioneel Hof in Karlsruhe de rechterlijke uitspraak uit Keulen overneemt. Daarmee zou een belangrijke stap gezet kunnen worden om deze vorm van kindermishandeling uit te bannen.

Europe revisited

We hebben in de achterliggende maanden al heel wat toppen der toppen gehad. Maar de EU-top van de komende twee dagen is wel degelijk een onderscheidende top. Zoals gewoonlijk zal het resultaat wel weer tegenvallen en komt er iets uit wat hybride is en kool en geit spaart. Maar eigenlijk kan dat niet meer, er komt een moment dat alles definitief in elkaar dondert of definitief overeind blijft. Veel hangt af van het gezonde verstand van het Europees electoraat. Wat mag je daarvan verwachten? Ik houd mijn hart vast.

Onze premier en minister van financiën zijn tegen een bankenunie en tegen Eurobonds. Ik begrijp dat wel, hun verzet is voor 100% ingegeven door binnenlandse electorale overwegingen. Hun boodschap wordt verkondigd als ware zij in het belang van Nederland. Maar dat is niet waar. Zij dienen slechts het belang van de VVD en het CDA. Kabinetsleden onwaardig.

Sylvie Goulard, Europarlementariër uit Frankrijk bevestigt in een uitgebreid interview in de NRC van 26 juni dat er veel te weinig positiefs over Europa wordt verteld door politici. Letterlijk zegt zij: "In plaats van culturele projecten hoor je alleen technische taal over een bankenunie. Ik denk soms dat de weerzin tegen Europa in Nederland hiermee te maken heeft. Europa is veranderd van een gezellig clubje in een anonieme, kille massa van 500 miljoen mensen. Als de politici dan ook wedstrijdjes doen wie het hardst op Europa kan schelden, krijgen de mensen het benauwd".

Rutte mag dan geen behoefte hebben aan institutionele vergezichten, maar hij kan Nederland geen slechtere dienst bewijzen dan door in dit standpunt te volharden. En dat is behoorlijk teleurstellend voor een liberaal politicus.

Ik zal deze boodschap hier de komende maanden vaker herhalen: mensen, gebruik uw gezonde verstand, laat de populisten voor wat ze zijn, lawaaischoppers zonder inhoud. Gun uw stem op 12 september aan Groen Links of D'66. Een krachtiger pro-Europa signaal kunt u niet afgeven.

Rechter verbiedt vereniging Martijn

Voor het eerst sinds mensenheugenis heeft de rechter een vereniging verboden: pedofielenvereniging Martijn. De juridische grond voor dit verbod is gelegen in het pleidooi van de vereniging voor seksueel verkeer tussen volwassenen en kinderen. De rechter stelt dat dit uitgangspunt tegen de rechtsorde indruist en bovendien de integriteit van kinderen aantast.
Weinigen zullen problemen hebben met dit vonnis. Toch hoop ik dat er initiatieven komen om een nieuwe vereniging op te richten. Door nieuwe statuten te laten opstellen kunnen pedofielen uitvinden waar de grens ligt tot welke een vereniging door de samenleving gedoogd wordt. Niets is belangrijker dan dat pedofielen met de samenleving in gesprek blijven. Iedere vorm van zo'n vereniging tout court verbieden, zou van kortzichtig en vooral populistisch gedrag blijk geven.
Hoe men het ook wendt of keert, een pedofiele neiging is geen persoonlijke keuze. De neiging om deze geaardheid uit te doen monden in seksueel verkeer is (vermoedelijk) wel een persoonlijke keuze. Dat de rechtsorde ernstig geschaad wordt door seksueel verkeer tussen volwassenen en kinderen, behoeft geen nader betoog.
En om misverstanden te vermijden: ik wijs iedere vorm van seksualiteit tussen volwassenen en kinderen af en vind het terecht dat de samenleving dergelijk gedrag niet accepteert en fors sanctioneert. Maar mensen met een problematische geaardheid naar de anonimiteit verbannen lost niets op. In dit verband is het goed te wijzen op initiatieven die wel degelijk succes lijken te hebben: kleine kringen van buddies rondom pedofielen creëren die op basis van zeer geregeld contact zicht houden op het reilen en zeilen van de pedofiel en zodoende ontsporingen kunnen helpen voorkomen.
Het verbod van de vereniging in de huidige vorm acht ik alleen aanvaardbaar als er meteen een nieuwe vereniging komt met statuten die wel door de rechter als juridisch aanvaardbaar kunnen worden betiteld. Lukt dat niet, dan is de pedofiel overgeleverd aan de anonimiteit of het volksgericht.

Gruwelen

Nauwelijks aandacht op dit blog voor gruwelen, waar dan ook in de wereld. Natuurlijk gaan die niet aan ons voorbij, maar het is onbegonnen werk een keuze te maken. Hoe cynisch: het aanbod is te groot. Bovendien moet je oppassen dat je in je reactie niet verder komt dan voor de hand liggende maar obligate verontwaardiging.
Een uitzondering dit keer voor Noord Korea, waar het regiem tot de meest gewelddadige ter wereld behoort. De verschrikkingen van de strafkampen zijn nauwelijks te bevatten. Zo zagen we onlangs een vraaggesprek met Shin In Geun, die erin slaagde uit zo'n strafkamp te ontsnappen.
Nu zijn tekeningen opgedoken, vermoedelijk ook afkomstig van een ontsnapte gevangene. De tekeningen zijn doorgestuurd naar Ryan Yang die ze online heeft gezet. Yang voegde eraan toe dat hij hoopte dat de tekeningen wijd verspreid zouden worden opdat de wereld weet hoe het leven in die strafkampen is. De tekeningen zijn te vinden op www.imgur/a/648Mv. Ze zijn afschuwelijk en tonen aan dat de mens niet van nature geneigd is tot het goede, zoals sommigen ons willen doen geloven. Ook de folteraar behoort tot de menselijke soort. In de literatuur kennen we natuurlijk Het feest van de bok van Vargas Llosa, een even indrukwekkend als bij tijd en wijlen onleesbaar boek. Onleesbaar omdat de beschreven verschrikkingen nauwelijks te verdragen zijn voor de lezer! Je probeert je dan af te vragen hoe de gefolterde dit moet ondergaan... Het gaat je bevattingsvermogen te boven.

Waarom Parsifal mij niet beviel

Na enkele jaren van afwezigheid weer eens de Nederlandse Opera bezocht, Parsifal onder regie van Pierre Audi met een decor van Anish Kapoor en het Concertgebouworkest onder leiding van Iván Fischer. Om met de muziek te beginnen: wat een fantastisch orkest. Ik ben te weinig kenner van het repertoire van Wagner om de ene dirigent met de andere te vergelijken. Maar deze Parsifal-muziek is heerlijke doorgecomponeerde muziek en de voorstelling van het Concertgebouworkest was schitterend. Zoals te doen gebruikelijk bij Audi, was het toneelbeeld geweldig en somtijds imponerend. Hier mag ook Jean Kalman niet onvermeld blijven, decor- en lichtontwerper. De combinatie van belichting met de decors van Anish Kapoor was ronduit betoverend. En ofschoon de grote decorstukken van Kapoor met name het eerste bedrijf nogal statisch maakten, werd dat euvel meer dan gecompenseerd door de enscenering van de twee volgende bedrijven. Met name de enorme bolle spiegel die de Graal verbeeldde was indrukwekkend, vooral omdat deze vanuit de hemel neerdaalde op een aarde waar het zojuist mistig was en langzaam maar zeker zag je door die mist het spiegelbeeld van het Concertgebouw en haar dirigent opduiken. Wat een prachtige vondst.

De stemmen waren hier zonder uitzondering geweldig, zij het dat ik altijd moeite houd met tenoren. Wat mij betreft is het een soort net-niet-stem, zeker bij bepaalde personages. Een tenor voor Parsifal die koninklijke uitstraling moet hebben, ja zelfs koning wordt, vind ik niet voor de hand liggen. Ik vond de bas Mikhail Petrenko (Titurel/Klingsor) en de bariton Falk Struckmann (Gurnemanz) geweldig en de mezzosopraan Petra Lang was als Kundry werkelijk een sensatie.

En als ik me verder tot de hoofdrol beperk, Parsifal, dan ontkom ik niet aan de indruk dat sommige regie aanwijzingen voor verbetering vatbaar zijn. Soms sjokte Parsifal, nota bene met de heilige Speer in zijn hand, over het toneel als een geslagen hond, onderwijl uitroepend dat hij zich tot koning wilde laten kronen. Deze Parsifal, uitgevoerd door Chrsitopher Ventris, was naar mijn smaak een man zonder ballen. Nou kwam dat op zich goed uit omdat seksuele onthouding een van de thema’s van deze opera was. Maar deze Parsifal had niets koninklijks over zich, geen charisma, geen vanzelfsprekende autoriteit. En het is ronduit knap om je zelfbeheersing niet te verliezen wanneer tal van bosnimfen of bloemenmeisjes je proberen te verleiden. Of om niet toe te geven aan de smeekbedes van Kundry om hooguit één uur met haar de liefde te bedrijven. Deze Parsifal bleek zonder de minste moeite bestand tegen deze verlokkingen, er lonkte immers een hoger doel.

Dat ik deze Parsifal niet overtuigend vond lag dan ook niet enkel aan de regisseur. Naar mijn mening heeft Wagner zelf deze Parsifal niet tot een overtuigende figuur kunnen maken. Om daar iets meer zicht op te krijgen, moeten we ons verdiepen in het aan deze opera ten grondslag liggende gedachtengoed. Wij bekeken deze opera zonder informatie of kennis vooraf. Wel alles bewaard om naderhand te kunnen lezen en gelukkig werd er nogal wat over en aangaande deze opera gepubliceerd.
De Zwitserse theoloog Hans Küng schrijft in het programmaboekje dat deze opera in essentie vertelt hoe medelijden de eigen gebondenheid kan overwinnen, de mens werkelijk tot kennis over zichzelf en de wereld kan brengen en hem zo tot verlossing in staat kan stellen. Wagner verheerlijkt de seksuele onthouding als daad van zedelijke reinheid en verheerlijkt de echtelijke liefde als paradigma van zedelijke onaantastbaarheid, wederom aldus Hans Küng. En tot slot zou het in deze opera vooral draaien om het vrouwelijke in het menselijke. Wagner stierf op het moment dat hij zijn essay Kunst und Religion wilde afsluiten met overpeinzingen over het vrouwelijke in het menselijke. Hij schreef nog juist: “Niettemin voltrekt het emancipatieproces van de vrouw zich alleen onder dweepzieke stuiptrekkingen. Liefde – tragiek”. Tja, ik weet niet wat ik hiervan moet vinden maar merk wel dat ik afhaak.

Deze Parsifal is een door en door christelijke opera en het lijkt erop dat Wagner uiteindelijk de Religie als de hoogste levensvorm beschouwde. Het theater in plaats van de kerk? De opera in plaats van de misviering? Hoe het ook zij, het ultieme thema, overigens in meerdere Wagner opera’s, is de verlossing. De schuldige mens hoopt zich te kunnen schikken in zijn lot en bidt om verlossing aan het einde van zijn leven. Om het in meer hedendaagse termen te zeggen: hoe kun je een leven van sex & drugs & rock ’n roll leiden als tegelijkertijd Assad zijn bloedbaden aanricht en de Sahel door hongersnood getroffen wordt. Loop niet langer je pik achterna maar zie wat er elders gebeurt en realiseer je dat die ellende nooit stoppen zal wanneer ze niet meer opgemerkt en door anderen gezien en geleefd wordt.

Maar in onze tijd is het ondenkbaar het theater als kerk te beschouwen, zoals het ook ondenkbaar is te veronderstellen dat zedelijke reinheid de ellende in de wereld kan beëindigen. Deze Wagner heeft mij althans weinig te melden waarvan ik onder de indruk geraak. Hoe anders was dat met die fabelachtige Ring van dezelfde regisseur? Daar ging het over macht, jaloezie, naijver en geweld. En ofschoon ook daar Goden een grote rol speelden, stoorde dat geenszins. Maar de Religie in deze Parsifal wordt gepresenteerd als het hoogst haalbare en het meest nastrevenswaardige mensenideaal: slechts God brengt verlossing en zonder verlossing moet een mens niet willen sterven.
Zelf schrijft Wagner hier nog de volgende passage over: “Nooit zijn de Grieken op het idee gekomen zich ‘de god’ voor te stellen als een persoon en hem af te beelden zoals hun van namen voorziene goden. Hij bleef een begrip waarvan het nader definiëren werd overgelaten aan de filosofen, iets waarnaar de hellenistische geest tevergeefs bleef streven – totdat wonderbaarlijk bevlogen arme mensen het bericht verkondigden dat ‘de zoon van god’ zich aan het kruis zou hebben geofferd om de wereld te verlossen uit haar ketenen van bedrog en zonde”.

En zo is deze Parsifal eigenlijk alleen nog interessant voor wie de godsidee aanhangt. Voor de doorgewinterde atheïst die ik zelf ben, valt er weinig eer te behalen aan deze opera. Maar het was geen verspilde moeite of geld, deze vijfeneenhalfuur durende opera. Er blijft zo enorm veel te genieten over, dat ook deze Parsifal door mij niet snel vergeten zal worden.

Het nieuwe museum

België doet het bijna twee jaar zonder regering maar het land draait gewoon door, het begrotingstekort blijft binnen de Europese norm van 3% en er wordt nauwelijks bezuinigd. Dendert bij ons de hele cultuursector zo'n beetje om, in België krijgt cultuur zelfs meer budget.
Musea zijn prachtig en onmisbaar - ik doe hier geen moeite dat toe te lichten, wie anders beweert heeft hier weinig te zoeken - maar het is een goede zaak wanneer er alternatieven ontstaan voor deze kostbare instituties. Wat ligt dan meer voor de hand dan de publieke ruimte daarvoor te benutten?
Deze zomer kun je langs de hele Belgische kust ruim dertig kunstwerken in de duinen of aan het strand bewonderen. Kunstwerken van tal van Europese kunstenaars, verspreid over de kuststrook van Zeebrugge tot de Panne.
Op de foto hierboven een werk van de Belg Nick Ervink, welk werk overigens niet te zien is langs de kust. Wel ander werk van deze kunstenaar. Wie nog geen vakantiebestemming heeft of een lang weekend eens iets bijzonders wil doen: bezoek deze zomer de Belgische kust. Voor meer informatie, zie www.beaufort04.be. O ja, maak er een feestelijk uitje van en neem de kusttram die van Zeebrugge tot de Panne en vice versa loopt!

Wijde blik maar niet voor onze premier

Rutte, die toch premier van alle Nederlanders is, verklaart publiekelijk doodleuk geen behoefte te hebben aan institutionele vergezichten. En, haast hij zich eraan toe te voegen, ik ben geen Eurofiel. En ik maar denken dat de premier boven de partijen staat. We ondergaan de ernstigste crisis sinds het begin van het grote Europese Ideaal of Experiment zo u wil, en onze premier heeft geen behoefte aan vergezichten. En ik maar denken dat een premier zoiets is als een wegwijzer, iemand die juist wel op basis van algemeen gekoesterde waarden en idealen aangeeft: we moeten dié kant op, daar ligt onze redding, volg mij, de weg is niet gemakkelijk maar als we ons er samen voor inzetten, dan komen we daar. Maar onze premier is helemaal geen wegwijzer, als het erop aankomt is hij gewoon de partijleider van de VVD en niet meer dan dat. En als dit het is, is hij niet geschikt voor zijn huidige functie.

Voor alle duidelijkheid: ik vind Rutte een verademing ten opzichte van zijn voorgangers. Hij spreekt klare taal, doet oprecht zijn best zich niet in vage bewoordingen te uiten, draait er niet om heen en heeft een positieve uitstraling. Maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat hij op enkele dossiers - met name financiën en Europa - gewoon te licht is. Hij valt door de mand. Maar het belangrijkste vind ik wel dat hij mij niet het gevoel geeft premier van álle Nederlanders te zijn.

Men mag Merkel verwijten wat zij wil, maar ze heeft tenminste onderbouwde opvattingen over de toekomst van Duitsland. Zij is de enige die hardop durft te zeggen dat het in het belang van Duitsland is macht over te dragen aan Brussel. En dat terwijl Duitsland veruit de grootste netto betaler aan de EU is. Vraag mij wat Merkel nu precies wil en ik kan daar wel een verhaal over afsteken. Vraag mij wat Rutte nu eigenlijk wil en het lukt mij niet daar iets samenhangends over mee te delen. Ofschoon Buma niet zo heel veel recht van spreken heeft, met zijn opmerkingen over de spagaat van Rutte (Eurofiel in het buitenland, Eurofoob in het binnenland) heeft hij volkomen gelijk.

Europa betekent wijde blik. Rutte heeft geen behoefte aan vergezichten. Rutte is geen Eurofiel. Inderdaad, Rutte is Eurofoob.

Breivik woont in Israel

Joodse kolonisten stellen toeristen in staat een cursus 'schieten op terroristen' te volgen. Kinderen vanaf 5 jaar mogen zo'n opleiding volgen. Toerisme met toegevoegde waarde noemen ze dat in die kringen. We lezen dit allemaal in de Volkskrant van vandaag, de foto is van EPA.
Waarom vind ik dit pervers en waarom vinden die kolonisten dit juist en aanvaardbaar? Leven zij in een harde werkelijkheid en ben ik naïef? Of zijn deze joodse fundamentalisten de weg helemaal kwijt en gewoon crimineel geworden? Ja natuurlijk - vind ik - maar kennelijk zijn er toch heel wat toeristen die dat anders zien en graag eens willen doen alsof ze een rol spelen in de 'war on terror'. Wie zich op deze wijze identificeert met deze joodse kolonisten schaart zich in hun criminele rijen. Het woord kolonist heeft sedert de westelijke Jordaanoever toch echt een heel andere klank en smaak gekregen.
In het Israël van Netanyahu lijkt er geen plaats meer voor de hoop te bestaan.

Wijde blik

Er zaten van meet af aan nogal wat weeffouten in de EU. Er was geen politieke unie, begrotingsdiscipline werd alleen maar met de mond beleden en de banken hadden wel een gezamenlijke munt maar konden ongehinderd door wet of regel naar eigen goeddunken handelen. Geen toezicht, geen toetsingscriteria voor hulp in noodgevallen enzovoort. Elk nadenkend mens snapt dat een bankenunie (een reglement voor het handelen van álle banken in de muntunie) onvermijdelijk is wanneer meerdere landen een gezamenlijke munt voeren.
Onze Jan Kees de Jager snapt dat echter niet, hij piekert er niet over om de problemen van anderen op zijn schouders te nemen en bovendien, zegt hij, betekent zo'n bankenunie dat daarmee de prikkel tot beter presteren verdwijnt. Ook dat is weer zo'n typisch staaltje van wel samen in een boot zitten maar niet willen afspreken wanneer er aan de riemen getrokken wordt.
Europa heeft alleen kans van slagen wanneer er aan enkele cruciale voorwaarden voldaan wordt en een daarvan is internationale solidariteit. Bovendien vertelt de Jager niet het hele verhaal aan zijn electoraat: een bankenunie doet beslist veel meer dan alleen maar bij je buurman aankloppen als je zelf problemen hebt veroorzaakt; zo schrijft een bankenunie voor hoeveel eigen vermogen een bank moet hebben tegenover vreemd kapitaal waarmee allerlei spannende dingen worden gedaan, eigen vermogen om juist te voorkómen dat een bank in de problemen geraakt.

Afin, de andere voorwaarden voor een succesvolle Eurozone zijn natuurlijk de politieke unie en de Eurobonds. Maar de allerbelangrijkste is wel het Europees Parlement. Tot nog toe worden de belangrijkste 'politieke' besluiten genomen door de gezamenlijke regeringsleiders. De rol van het Europees Parlement is vooralsnog beschamend klein en dat moet echt veranderen. Natuurlijk moeten regeringsleiders de weg wijzen maar kijk eens achterom en zie hoe besluiteloosheid hoogtij viert omdat die regeringsleiders hun thuismarkt nu eenmaal moeten bedienen, ze willen per slot herverkozen worden.

Mensen houden niet van regeringen maar we hebben de democratie nu eenmaal uitgevonden omdat samenlevingen nu eenmaal ordentelijk georganiseerd moeten worden en op een vreedzame manier met andere samenlevingen moeten samenwerken. Doe we dat niet, dan wordt het een rommeltje. Maar denkt u nu echt dat het wat uitmaakt wanneer je geconfronteerd wordt met regelgeving uit Brussel in plaats van uit Den Haag? Natuurlijk niet, tenminste, zolang de nationale cultuur maar in tact kan blijven. Die hoeft ook helemaal niet te sneuvelen, ook al zijn er politici - vooral de populisten - die dát willen doen geloven. Maar waar we tot nog toe op nationaal niveau bereid moesten zijn tot inschikken en samenwerken (de ontzuiling bijvoorbeeld) zullen we dat nu langzaam maar zeker op Europees niveau moeten doen.

Europa betekent "wijde blik", wist u dat? Da's geen pretje voor enge nationalisten die genoegen nemen met een nationale machtsbasis waar ze hun leugens kunnen verspreiden. Kom op mensen, word wakker, leg die koudwatervrees van je af en keer je naar buiten. Alleen nieuwe horizonten bieden nieuwe kansen.

Het solidariteitsbeginsel

Wij in het rijke westen vinden onszelf beschaafd. Een goede graadmeter voor beschaving - vind ik - is de mate waarin we bereid zijn het solidariteitsbeginsel toe te passen. Dat doen we bijvoorbeeld in de sfeer van de verzekeringspremie en dat deden we bijvoorbeeld door 0,7% van het BNP te besteden aan ontwikkelingssamenwerking. Bij de VVD willen ze daar nu van af omdat ze menen dat het geld niet goed besteed wordt, omdat de ontvangers hun eigen boekhouding niet eens kunnen verzorgen en omdat ontwikkelingshulp geen taak van de overheid zou zijn.
En daarom wil de VVD 70% bezuinigen op hulp aan de minst bedeelden in deze wereld. Cijfers van de VN geven aan hoe zinvol en noodzakelijk ontwikkelingshulp is (geweest) maar Stef Blok is daar niet van onder de indruk. Op de van hem zo bekende arrogante wijze veegt hij die argumenten van tafel en zegt hij dat de burger zelf maar geld moet overmaken als hij dat zo belangrijk vindt.
Kijk, als hij nou zou zeggen, jongens luister, we moeten bezuinigen en dat geld moet toch ergens vandaan komen, dan zou ik zeggen: oké, niet leuk, mijn keuze zou het niet zijn maar tegen je argument valt weinig in te brengen. Maar uit angst dat je wat kiezers kwijtraakt aan de partij van de rancune, onwaarheden debiteren en tegelijkertijd een deel van je financiële doelstellingen invullen, dat heeft niets meer met fatsoenlijke politiek te maken.
Stef Blok is de verpersoonlijking van de heilstaat van het individu, wiens instant wensen per direct moeten worden ingewilligd omdat hij anders bij de buurman gaat winkelen. Stef Blok luidt de onbeschaving in. Laat die PVV-kiezer dan maar bij de PVV blijven.

We houden de adem nog even in

De Grieken zijn er toch nog niet helemaal uit. De grootste partij is weliswaar Nieuwe Democratie die samen met PASOK een duidelijke meerderheid in het parlement heeft. Maar die regering van nationale eenheid zal wel moeilijk worden gezien de uitlatingen van Tsipras van uiterst links Syriza. Ik hou niet van politici die roepen dat de bezuinigingen in heel Europa op een laag pitje gezet kunnen worden, nu hij zoveel zetels heeft gewonnen. Dat is volksverlakkerij, zeker zolang hij maar niet aan wil geven op basis van welke rekensommetjes dat dan gerechtvaardigd zou kunnen worden.
De financiële markten halen opgelucht adem en de rente op staatsobligaties in Spanje en Italië duiken weer onder de 7 of zelfs 6% maar die zullen later vandaag wel weer gaan stijgen. De belegger heden ten dage ziet het niet meer zitten met Europa. En laten we wel wezen: er is nog geen Griekse regering. En zorgelijk blijft natuurlijk dat extreem rechts nog steeds ongehoord populair blijkt in Griekenland en vermoedelijk rond de twintig zetels in het parlement zal mogen bezetten.
Toch zit er wel een zekere logica in deze verkiezingsuitslag. De Grieken kiezen in meerderheid uiteindelijk toch voor Europa en de Euro. Bij een groot deel van het electoraat heeft de woede over de feitelijke schuldigen aan de crisis de overhand gekregen en als je leest wat de Grieken allemaal voor hun kiezen hebben gekregen, is het zo vreemd niet dat ze van die harde bezuinigingen het liefste verlost worden. Het is al moeilijk genoeg nu ze voor het eerst daadwerkelijk belasting moeten gaan betalen.

Tegen beter weten in?

De Nederlandse banken zijn afgewaardeerd door Moody's, Spanje komt steeds meer onder druk te staan, de glans van Monti is ook al fors aan het verbleken en Griekenland gaat morgen naar de stembus. Tsipras van de linkse partij Syriza vertelt de Grieken dat hun land in de Eurozone kan blijven zonder dat er bezuinigd hoeft te worden. Praatjes voor de vaak natuurlijk, Tsipras vertelt er niet bij op basis van welke rekensommen hij die belofte waar denkt te gaan maken, hij wordt er zelfs niet naar gevraagd. Dat lijkt erop te duiden dat hij vertelt wat graag gehoord wordt. De Grieken zouden weleens massaal op hem kunnen stemmen. Morgenavond weten we meer.
De voortekenen zijn niet gunstig, de nationalistische populisten hebben de wind in de zeilen, hoe gaan de Nederlandse stemmers in september reageren? Gelukkig duurt dat nog even zodat het gezond verstand nog een paar maanden kans van voortbestaan krijgt.
Wat gaat u met uw geld doen?

Merkel durft wél

Het mag toch opmerkelijk genoemd worden dat Merkel hardop aangeeft macht aan Europa te willen overdragen. In Nederland is de Eurofiel langzamerhand een uitstervende soort en het lijkt wel of je jezelf in een verdachte hoek plaatst door je als fervent Europeaan te presenteren. Pechtold is bij ons bijkans de enige. Voor het eerst van mijn leven overweeg ik mijn stem aan D'66 te gunnen.
Vanwege hun Europa-standpunt hoop ik dat de SP van Roemer niét de grootste partij wordt, anders had ik het hem graag gegund. De consequentie is wel dat de eer van de grootste te zijn dus naar de VVD gaat. De enige reden om dat niet echt heel erg te vinden is dat de VVD vrijwel zeker niet om D'66 heen zal kunnen in dat scenario. En dat is dan de beste verdedigingslinie tegen gevaarlijke en onverantwoordelijke populisten die mensen spookverhalen vertellen.
Ik hou van Angela Merkel, die zich bij mij helemaal de status van heilige kan verwerven als ze die Eurobonds zou willen accepteren. Ook die stap zal ze uiteindelijk wel willen zetten maar haar terughoudendheid tot nog toe is begrijpelijk. Eerst maar eens zien hoe haar collega's in Europa zich opstellen.
Het enige positieve aan populisten is dat ze klare taal spreken. Soms is dat zelfs beter dan het halfslachtige geleuter van politici die bang zijn ergens een stem te zullen verliezen als ze een principiële keuze maken vóór Europa. Kijk naar Rutte die een Europese lijn wil volgen als het gaat om optreden in Oekraïne om vervolgens toch een kaartje te kopen voor de finale van het EK, "waar Nederland dan uiteraard van de partij zal zijn". Terwijl Europa nu juist had afgesproken dat Oekraïne zou worden gemeden.

Daar is 'ie weer: de weigerambtenaar

We weten nu meteen waarom mevrouw Spies niet de lijsttrekker van het CDA is geworden. Je moet er toch niet aan denken dat zo iemand die kar gaat trekken. De weigerambtenaar is geen dringende zaak en het kabinet demissionair, dus wil niemand zijn vingers hier aan branden. Terwijl het toch zo simpel is: voor de wet is iedereen gelijk en iedere ambtenaar dient iedere burger van de Nederlandse samenleving gelijkelijk te behandelen en diensten te verlenen zonder aanziens des persoons. Dus is een weigerambtenaar naar de letter van de wet een onmogelijkheid. Geloven doen mensen maar in hun eigen tijd, en als ik als burger mijn recht kom halen dan interesseert het mij geen donder of die ambtenaar een kruis, boerka of kalotje draagt. Ook heeft die ambtenaar niet het recht mij een dienst te onthouden omdat hij of zij mijn leefwijze afkeurt.
Het meest gehoorde antwoord is dan: ja maar die dienst krijg je wel, alleen van een collega zonder gewetensbezwaren. Dat is de grootst mogelijke onzin. Ik zou tegen die weigerambtenaar zeggen: zoek jij maar een andere baan, nergens staat geschreven dat je bij de overheid moet werken. Wie niet iedere burger gelijkwaardig wil behandelen, is niet geschikt als ambtenaar.
Kunnen we niet eens definitief een hele dikke streep halen door dit achterlijke anachronisme, dit wanstaltige polderproduct?

De geloofsbrieven van Diederik Samsom

In de Volkskrant van vandaag een overzicht van de belangrijkste punten uit het verkiezingsprogramma van de PvdA. Ik voorzie ze hier kort van commentaar.

- De fiscale vrijstelling van de kilometervergoeding voor forensen blijft bestaan. Geen 'forensentax'. Is weinig tegen in te brengen, de forensentax leek toch dramatische gevolgen te hebben.
- Invoering kilometerheffing, in plaats van de huidige wegenbelasting. Helemaal mee eens, dat wil zeggen dat uiteindelijk het meest eerlijke systeem een sterk verhoogde brfandstofprijs is, een maatregel die alleen kan werken als een politieke unie Europa tot zo'n maatregel besluit.
- De hypotheekrenteaftrek blijft bestaan maar wordt 30 procent voor iedereen (loopt nu nog op tot 52 procent voor de hogere inkomens). En de aftrek geldt alleen nog over een bedrag van de gemiddelde woningprijs (is nu 237 duizend euro). De aftrek neemt gedurende 30 jaar af omdat de fiscus ervan uitgaat dat de hypotheek in de loop van 30 jaar wordt afgelost. Onvermijdelijke maatregel, de vraag is wat dit alles netto aan besparingen oplevert.
- Agenten op straat gaan meer verdienen dan agenten achter het bureau. Lijkt mij moeilijk te implementeren.
- Het begrotingstekort moet in 2017 weg zijn. De vraag is of dat met dit verkiezingspakket gaat lukken. Er zal hoe dan ook bezuinigd moeten worden, vooralsnog geeft de PvdA nog niet aan waar dat geld dan vandaan moet komen. Mijn belangrijkste bezwaar tegen deze maatregel is dat de PvdA eerdere afspraken met Europa gewoon naast zich neerlegt. Wat wij mogen, mogen alle andere lidstaten dus ook en daarmee komt een serieus Europa wel heel ver weg te liggen.
- De financiele sector moet meebetalen aan de kosten van de crisis en krijgt daarom te maken met een belasting op financiële transacties.
Mee eens, onvermijdelijke maatregel maar hoe verhoudt zich dat tot de op handen zijnde bail out van Griekse en Spaanse banken?
- Bonussen in financiële sector mogen nog hooguit 20 procent van het reguliere salaris zijn. Naar mijn mening dienen bonussen tout court verboden te worden, zeker daar waar het gewone personeel geconfronteerd wordt met reorganisaties en ontslagen.
- Salarissen leraren gaan omhoog. De nullijn gaat voor deze groep van tafel. Wat kost dat?
- De AOW-leeftijd gaat in 2017 omhoog met een half jaar, in 2020 opnieuw met een half jaar en in 2025 naar 67 jaar. Werknemers mogen één tot twee jaar eerder AOW ontvangen, maar dan wel met een korting van 6 procent per jaar. Waarom niet gewoon elk jaar een of twee maanden extra?
- Grote en middelgrote bedrijven worden bij wet verplicht 5 procent arbeidsgehandicapten en langdurig werklozen in dienst te hebben. Wie daaronder zit, krijgt een boete. Lijkt mij een onhaalbare maatregel.
- Verbod op stukloon voor de laagstbetaalden. Werkgevers moeten per uur uitbetalen. Mee eens
- Een extra belastingschijf van 60 procent voor salarissen boven 150 duizend euro. Mee eens, ook al levert het weinig op.
- Minimumtarieven voor ZZP'ers, om te voorkomen dat zij in stille armoede belanden. Mee eens maar wat kost dat?
- Een kinderpardon voor gewortelde kinderen van asielzoekers en alleenstaande minderjarige asielzoekers die door de schuld van de overheid 5 jaar of langer in Nederland verblijven. Mee eens maar welke leeftijdscriteria worden toegepast?
- Door de overheid gereguleerde wietteelt. Een logisch voorstel als je dit probleem vanuit de volksgezondheid benadert. Wel grenzen sluiten voor coffeeshops.
- Collegegeld voor technische studies wordt afgeschaft. Dit lijkt mij onhaalbaar, er moeten andere manieren zijn om betawetenschappen te stimuleren; onzinstudies dienen onmiddellijk te verdwijnen en selectie aan de poort is onvermijdelijk.
- Winkelsluitingstijdenwet wordt veel ruimer. Gemeenten mogen zelf bepalen of winkels op zondag open zijn. Mee eens.
- Rode diesel wordt afgeschaft. Mee eens.
- Milieubelastingen komen terug. Welke dan wel en hoeveel kost dat?

Broodje aap eindelijk ontzenuwd

Het is nu eindelijk onderzocht: welke partijen letten het beste op de schatkist. Het verhaal gaat natuurlijk dat de linkse partijen alleen maar uitgeven en dat het de midden- en rechtse partijen zijn die op de centen passen. We herinneren ons nog de jonge Wiegel die (een prachtige pastiche overigens) uitriep: "Sinterklaas bestaat, daar zit hij" en hij wees op den Uyl. En nog vorige week was het Stef Blok (die eenzelfde arrogantie heeft als Ad Melkert, hetgeen hem buitengewoon onsympathiek maakt) die wist te melden dat het altijd lastig is om aan socialisten uit te leggen dat je niet meer geld uit moet geven dan je ontvangt.
In de NRC (6 juni 2012) uitgebreid aandacht voor het onderzoek waaruit blijkt dat de VVD zelf gedurende 29 van de 38 jaar dat de partij in een regering zat, meer geld uitgaf dan er binnenkwam. Voor het CDA geldt dat 41 van de 52 regeringsjaren werden afgesloten met een overheidstekort. De PvdA regeerde 29 van de laatste 60 jaar en driekwart daarvan werd afgesloten met een begrotingstekort, overigens wel in jaren dat de economie steevast groeide. De begrotingstekorten van Den Uyl waren lager dan die in alle kabinetten na hem!

Blok vindt het niet leuk hiermee geconfronteerd te worden. Hij vindt het onredelijk om op deze manier terug te kijken, hij noemt het the benefit of hindsight, hoe verzint hij het? En de kabinetten van de jaren vóór Paars vindt hij geschiedenisboekjes. Maar de werkelijkheid, Stef Blok, is deze: u heeft een geweldige draai om de oren gekregen en het zou u passen voortaan een toontje lager te zingen en die quatsch over linkse spilzucht definitief naar diezelfde geschiedenisboekjes te dirigeren. Deze woorden gelden overigens onverkort ook voor Haersma Buma.

Kapitaalvlucht neemt toe

De Bank for International Settlements BIS meldt dat er sinds het laatste kwartaal van 2011 een toename in het terughalen van elders gestald kapitaal (zo'n kleine 600 miljard Euro) is waar te nemen. Banken halen vooral geld uit de perifere Eurolanden zoals Griekenland, Spanje, Portugal en Italie terug. De BIS merkt daar overigens bij op dat deze trend vooral een gevolg lijkt te zijn van de terughoudendheid van banken om geld aan elkaar te lenen, de interbank lending. De hierboven geschetste 'kapitaalvlucht' gaat gepaard aan een forse toename van het kapitaal dat de banken stallen bij de ECB (zo'n 700 tot 800 miljard Euro).

De echte kapitaalvlucht verloopt minder transparant. Wat doen vermogende Grieken, Spanjaarden en Portugezen met hun geld? Sluizen ze het tijdelijk naar buitenlandse banken om straks na een eventuele meltdown hun positie op de thuismarkt stevig te kunnen verzekeren? En wat te denken van alle kleine spaarders die nergens heen kunnen en dat beetje geld dat ze gespaard hebben hoogstens in een kluisje op zolder kunnen bergen?

Spanje en Portgual willen beide hun nationale banken door middel van een bail out redden, zonder souvereiniteit in te leveren. Daar voelen de triple A staten niet veel voor. Veel keus is er echter niet. Het ESM is substantieel genoeg om Spanje overeind te houden maar het steunfonds is dan wel meteen leeg. De kans dat Griekenland in de Euro blijft, wordt met de dag kleiner, nog twee weken en dan zijn we een stuk wijzer. Maar als de drachme terugkeert en Spanje door het EMS gered moet worden, wat is dan de uitstraling van deze 'major clashes'? Niemand die het weet.

Maar wat mij betreft wordt steeds helderder welke mix van maatregelen onontkoombaar zal blijken te zijn, ik schreef dit al eerder: forse schuldenverlichting, vrije rol voor de ECB met name voor wat betreft de groeistrategie, oplopende inflatie in de triple A staten, Eurobonds, streng begrotingsbeleid en hervormingen overal in Europa waar dat noodzakelijk is (en dat is dus echt overal).

In dit verband is het overigens nuttig even terug te keren naar het interview met Paul Krugman op Channel 4. Hij sprak zijn verbazing uit over het feit dat de Duitsers kennelijk geen lessen willen trekken uit de crisis van de jaren dertig, toen de Duitsers als gevolg van de herstelbetalingen kapot bezuinigd werden, de productie op de interne markt volledig lam werd gelegd en de inflatie niet meer te stoppen bleek. Krugman verwondert zich erover dat de Duitsers zich nu vooral beperken tot de 'austerity' van de begrotingsdiscipline en maar niet mee willen gaan in gelijktijdig stimuleringsbeleid.

Europa kan, als u het wil

In de NRC van dit weekend interviews met Jean-Claude Trichet, de voormalige president van de ECB en met econoom en Nobelprijswinnaar Paul Krugman. Trichet kennen we als de opvolger van Duisenberg en hij loochenstrafte alle doemdenkers die vreesden dat de ECB een politiek instrument zou worden. Trichet liet zich zien als een onafhankelijke president die niet toestond dat zijn ECB een speeltje in handen van politici werd. Groot voorstander van begrotingsdiscipline ook. Trichet gelooft in Europa en de Euro maar erg concreet kan hij niet worden in zo'n interview. Waar zijn optimisme jegens de Euro nu precies op gestoeld is, wordt niet duidelijk. Logisch is zijn visie wel, gezien zijn achtergrond.

Paul Krugman is wel concreet. Hij beschouwt de Euro als een vergissing omdat de muntunie er al was voordat er een poltieke unie kon ontstaan. Die laatste ziet hij er voorlopig ook niet komen maar hij is wel een voorstander van het overeind houden van de Eurozone. Als Keynesiaan pur sang gelooft hij heilig in stimuleringsbeleid en het belangrijkste instrument, maar ook per definitie onontkoombaar in zijn ogen, is een hogere inflatie in de triple A staten terwijl de inflatie in de zwakke landen op nul of dicht daarbij zou moeten blijven. Die hogere inflatie is een direct gevolg van geld in de economie pompen door de overheid. De ECB zou in feite zonder limiet geld bij moeten kunnen drukken, aldus Krugman.

Het probleem zit hem in de politiek als zodanig. Politici kunnen zich temidden van het populistische geweld nauwelijks nog permitteren een unverfroren pro-Europees geluid te laten horen. Echte Europeanen, zoals Verhofstadt, zijn dun gezaaid. Europa wordt veel harder aangevallen dan het wordt verdedigd en dat is een slechte zaak. Ook speelt het Europees parlement nog een te ondergeschikte rol, alle of althans de meeste besluiten worden door regeringsleiders genomen waarmee het Europees democratisch gehalte wordt uitgehold.
Afin, hoe het ook zij, de mix van maatregelen om de Euro overeind te houden is wel duidelijk: stimuleren van de economie (geld bijdrukken en dus hogere inflatie), sterke bezuinigingen in het kader van algehele begrotingsdiscipline, Eurobonds en fors kwijtschelden van schulden van landen die in ernstige problemen zijn gekomen. Maar deze maatregelen vereisen draagvlak en daar zit nu juist het probleem. Onze populistische politici zorgen er wel voor dat dat draagvlak niet of nooit ontstaat. Zij hebben meer belang bij chaos dan bij een serieuze en gediscplineerde aanpak van de gigantische problemen waarin we verzeild zijn geraakt.

Bio engineering biedt fascinerend perspectief

Vorig weekend een fascinerend interview in de Volkskrant (19 mei 2012) met Drew Endy, assistant professor aan de Stanford University, specialist in synthetische biologie. In essentie gaat het om genetisch gecodeerde data-opslag. Inmiddels is de eerste biobit afgerond. Aan Stanford heeft men bepaalde enzymen, recombinases zo ingesteld dat ze een stukje dna in een chromosoom kunnen omkeren. De eerste stap op een lange weg is gezet. In de toekomst zal het mogelijk zijn complete ledematen te laten groeien zodat een patient na een ongeluk een compleet nieuwe arm kan krijgen. Maar ook ongecontroleerde celdeling kan worden stopgezet.

Natuurlijk speelt ook hier de vraag naar de in ethische zin toelaatbaarheid van dit soort nieuwe technieken. Voor gelovigen blijft dit altijd een heikel punt, zij menen doorgaans dat we het maar moeten doen met wat hun god ons meegegeven heeft. Ik denk daar anders over. Dit soort technologische perspectieven zijn een direct gevolg van de inspanningen van de mensn om de eigen wereld te leren kennen en doorgronden. Dat betekent niet dat alle technologische ontwikkelingen per definitie ook goede gevolgen zullen hebben. De ethiek speelt dan ook een zeer terechte en zeer belangrijke rol in dit soort kwesties. Maar technologische ontwikkelingen op zich trekken zich niets aan van ons onderscheid tussen goed en slecht. Het is dan ook niet zozeer de ontwikkeling zelf die ter discussie staat als wel datgene wat een mens ermee kan doen. Drew Endy bepleit, naar mijn mening terecht, open source biology. Vrij beschikbare kennis.

Daar zitten wel veiligheidsaspecten aan die we niet mogen veronachtzamen. In handen van verkeerde mensen kan een technologisch instrument worden ingezet op een wijze die voor de meeste mensen onaanvaardbaar is. Technologie in dienst van het machtsdenken. Wanneer op basis van dit soort afwegingen zekere technologische ontwikkelingen als classified research worden aangemerkt, zullen we opnieuw zien, zoals bij de atoombom, dat het militair industrieel complex aan alle touwtjes trekt. Dat moeten we koste wat het kost voorkomen. Niet door technologische ontwikkeling te blokkeren, dat is ten enenmale onmogelijk. Alles wat kan, zal ook in de praktijk worden gebracht. Non-proliferatie is de enig juiste reactie maar dan nog kan niet worden gegarandeerd dat schurkenstaten niet toch de verkeerde dingen doen met op zich fascinerende en perspectief biedende technologische ontwikkelingen.